به گزارش چی 24 به نقل از عرفان و حکمت:
فهرست- ↓۱- زندگی‌نامۀ آية‌الله العظمى علّامه سيّد محمّد‌حسين طباطبائى تبريزى (۱۳۲۱ ـ ۱۴۰۲ ق: ۱۲۸۱ ـ ۱۳۶۰ ش)
- ↓۲- اساتید
- ↓۳- سیر و سلوک
- ↓۴- بازگشت به تبریز
- ↓۵- هجرت به قم
- ↓۶- تدریس فلسفه
- ↓۷- آثار
- ↓۸- تفسیر المیزان
- ↓۹- شاگردان
- ↓۱۰- رحلت
- ↓۱۱- علامه طباطبایی از نگاه دیگران
- ↓۱۱.۱- علامه حسینی طهرانی
- ↓۱۲- پیوندهای مرتبط
- ↓۱۳- پانویس
زندگی‌نامۀ آية‌الله العظمى علّامه سيّد محمّد‌حسين طباطبائى تبريزى (۱۳۲۱ ـ ۱۴۰۲ ق: ۱۲۸۱ ـ ۱۳۶۰ ش)
علامه طباطبائی رضوان الله علیه در ۲۹ ذی‌القعده ۱۳۲۱ ق [۲۶ بهمن ۱۲۸۲] در روستای شادان از توابع تبریز متولد شدند. ایشان ۸۱ سال ـ چه پربرکت ـ عمر نمود و در صبح یکشنبه ۱۸ محرم الحرام سال ۱۴۰۲ هـ.ق سه ساعت به ظهر مانده رحلت کردند.
اجداد علامه طباطبایی همگی تا چهارده پشت از علماء اعلام بوده‌اند و از طرف پدر از اولاد حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام و از اولاد ابراهیم بن اسماعیل دیباج هستند و از طرف مادر اولاد حضرت امام حسین علیه السلام می باشند. در سن پنج سالگی مادرشان و در سن نه سالگی پدرشان بدرود حیات می گویند و از آنها اولادی جز ایشان و برادر کوچکتر از ایشان بنام سید محمد حسن کسی دیگر باقی نمانده بود.
وصی مرحوم پدر برای آنها یک خادم و یک خادمه معیّن کرد تا اینکه این دو کودک رشد و تعلیمات ابتدائیه را به پایان رسانده و دروس مقدماتی و سطوح را نیز به پایان بردند و در سنه ۱۳۴۴ق به نجف اشرف عزیمت نمودند
اساتید
سیر و سلوک
علّامه، معارف الهى، اخلاق و فقه الحديث را نزد عارف عالى قدر مرحوم آيةالحقّ حاج ميرزا على آقا قاضى- قدّس اللَّه تربته الزكيّه- آموخته و در سير و سلوك و مجاهدات نفسانى و رياضت‌هاى شرعى زير نظر و تعليم و تربيت آن استاد كامل بوده‌اند.
مرحوم قاضى از بنى‌اعمام ايشان، در نجف اشرف به تربيت شاگردان و وارستگان و شوريدگان جمال الهى و مشتاقان لقاى حضرت احديّت، مشغول و در آن خطّه، عالِم وحيد و يگانه در اين فنّ بوده‌اند؛ به طورى كه ايشان نام استاد را فقط بر او اطلاق مى‌كردند؛ و هر وقت استاد به طور اطلاق مى‌گفتند مراد مرحوم قاضى بود؛ گويا در مقابل مرحوم قاضى؛ تمام اساتيد ديگر با وجود آن مقام و عظمت علمى، كوچك جلوه مى‌كردند. در مجالس عمومى اگر سخن از اساتيد ايشان به ميان مى‌آمد، از فرط احترام نام قاضى را نمى‌بردند و او را همرديف ساير اساتيد نمى‌شمردند؛ همچنان كه در مقاله مختصر و كوتاهى به قلم خود ايشان نامى از مرحوم قاضى در رديف اساتيد به چشم نمى‌خورد.
بازگشت به تبریز
هجرت به قم
تدریس فلسفه
آثار
- ۱. اصول فلسفه و روش رئاليسم که با توضیحات مرحوم شهید مطهری در شش جلد به چاپ رسیده است.[۱]
- ۲. بدایة الحکمة (دورۀ آموزش مقدماتی فلسفه به ترتیب منظومۀ حاج ملاهادی سبزواری)
- ۳. نهایة الحکمة (دورۀ آموزش متوسطۀ فلسفه به ترتیب اسفار اربعۀ صدرالمتألّهین)
- ۴. الميزان في تفسير القرآن در بیست جلد
- ۵. حاشیه بر کفایةالأصول آخوند خراسانی
- ۶. حاشیه بر مجلدات آغازین بحارالأنوار مرحوم مجلسی که متأسفانه با تلاش جاهلانۀ مخالفین عرفان و حکمت ناتمام ماند.
- ۷. حاشیه بر اسفار اربعۀ صدرالمتألّهین
- ۸. مجموعه مقالات ایشان با نام بررسی‌های اسلامی در دو جلد
- ۹. مجموعه رسائل شامل: الف. رساله‌ای در اثبات واجب الوجود ب. رساله‌ای دربارۀ توحید ج. علي و فلسفه الهي
- ۱۰. شیعه در اسلام
- ۱۱. شیعه: مجموعه مذاکرات با پرفسور هانری کربن
- ۱۲. قرآن در اسلام
تفسیر المیزان
شاگردان
رحلت
حالات علامه در چندین سال آخر عمر بسیار عجیب بوده است. پیوسته متفکّر و درهم رفته و جمع شده به نظر می‌رسیده‌اند و مراقبۀ ایشان شدید شده بود و کمتر تنازل می‌نمودند و تقریباً در سال آخر عمر غالباً خواب و خلسه غلبه داشت.[۲] حال ایشان روز به روز سخت‌تر شد تا ایشان را در قم به بیمارستان انتقال دادند و قریب یک هفته در آن‌جا بستری می‌شوند و در دو روز آخر کاملاً بیهوش بودند تا صبح یکشنبه ۱۸ محرم‌الحرام ۱۴۰۲ق [: ۲۵ آبان ۱۳۶۰ ش] سه‌ساعت به ظهر مانده به سرای ابدی انتقال و لباس کهنه تن را خلع و به خلعت حیات جاودانی مخلّع گشتند و در ۱۹ محرم تشییع و در بالاسر حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) دفن شدند.
علامه طباطبایی از نگاه دیگران
علامه حسینی طهرانی
علامه طهرانی که از اولین شاگردان علمی و سلوکی علامه طباطبایی بوده اند، در زمان حيات استاد غالباً تعبيرشان اين بود: «حضرت استاد گرامى ما علّامه طباطبائى روحى فداه [۳]» و گاه نيز: «فخر المفسّرين و سند المحققّين استاد گرامى ما حضرت علّامه سيّد محمّد حسين طباطبائى أمدّ اللهُ ظِلالَه الشّارفة [۴]»
پس از رحلت استاد نيز از ایشان با تعابير بلندى یاد می‌کردند برای نمونه در کتاب الله شناسی که آخرین اثر معظم‌له است و سالها پس از وفات علامه طباطبایی نگاشته شده می فرمایند:
حضرت استادنا الأكرم آية الحقّ و العرفان و سند العلم و الإيقان آية الله علّامه طباطبائى تَغمّدهُ الله بأعلى رضوانِه و رَفع درجتَه بما لا يُدرِك به عقلُ بشرٍ و لا مَلكٍ و لا جنٍّ و لا أحدٍ سوى ذاته الأقدس ...[۵]»
«... استاد عاليقدر فقيدمان علّامه دوران و حكيم زمان عالم بالله و بأمر الله و عارف كامل، جامع معقول و منقول آيت عظماى الهى علّامه حاج سيّد محمّد حسين طباطبائى تبريزى أرواحنا لترابِ مَرقدِه الفدآء ... [۶]»
«... يگانه حكيم و فقيه و مفسّر و اهل حديث و خبر و درايت، استاد ارجمندمان آيت مطلق حق در عصر، و شايد تا مدّتى بعد در أعصار آينده: علّامه آية الله حاج سيّد محمّد حسين طباطبائى أعلى الله مقامه الشّريف كه به اعتراف مخالف و مؤالف، دوست و دشمن، داراى فكرى عميق و مغزى بيدار، و حامى‌اى فريد براى اسلام و تشيّع بود ... [۷]»
پیوندهای مرتبط
- زندگی‌نامه خودنوشت علامه طباطبایی
- شرح احوال علامه طباطبایی به قلم علامه آیةالله حسن زاده
- حدیث‌شناسی علامه مجلسی و علامه طباطبائی با تامل در دو حاشیه بر بحار الانوار
پانویس
۱. این اثر به صورت یک مجلد و به عنوان جلد ششم مجموعه آثار شهید مطهری، نیز به چاپ رسیده است.
۲. علامه آیةالله حسینی طهرانی، مهرتابان، ص ۱۲۹ به بعد
۳. مقدّمه «رساله لبّ اللباب» ص ۱۸.
۴. همان، ص ۱۶.
۵. الله‌شناسی، ج ۱، ص ۲۳۸.
۶. الله‌شناسی، ج ۲، ص ۲۷۴.
۷. الله‌شناسی، ج ۳، ص ۲۸۵.
عناوین دیگر این نوشتار
- آیةالله العظمی علامه سید محمدحسین طباطبائی تبریزی (عنوان اصلی)
- علامه طباطبایی
- علامه طباطبائی
- سید محمد حسین طباطبائی
- علامه سید محمد حسین طباطبایی
- ↓۱- زندگی‌نامۀ آية‌الله العظمى علّامه سيّد محمّد‌حسين طباطبائى تبريزى (۱۳۲۱ ـ ۱۴۰۲ ق: ۱۲۸۱ ـ ۱۳۶۰ ش)
- ↓۲- اساتید
- ↓۳- سیر و سلوک
- ↓۴- بازگشت به تبریز
- ↓۵- هجرت به قم
- ↓۶- تدریس فلسفه
- ↓۷- آثار
- ↓۸- تفسیر المیزان
- ↓۹- شاگردان
- ↓۱۰- رحلت
- ↓۱۱- علامه طباطبایی از نگاه دیگران
- ↓۱۱.۱- علامه حسینی طهرانی
- ↓۱۲- پیوندهای مرتبط
- ↓۱۳- پانویس
زندگی‌نامۀ آية‌الله العظمى علّامه سيّد محمّد‌حسين طباطبائى تبريزى (۱۳۲۱ ـ ۱۴۰۲ ق: ۱۲۸۱ ـ ۱۳۶۰ ش)
علامه طباطبائی رضوان الله علیه در ۲۹ ذی‌القعده ۱۳۲۱ ق [۲۶ بهمن ۱۲۸۲] در روستای شادان از توابع تبریز متولد شدند. ایشان ۸۱ سال ـ چه پربرکت ـ عمر نمود و در صبح یکشنبه ۱۸ محرم الحرام سال ۱۴۰۲ هـ.ق سه ساعت به ظهر مانده رحلت کردند.
اجداد علامه طباطبایی همگی تا چهارده پشت از علماء اعلام بوده‌اند و از طرف پدر از اولاد حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام و از اولاد ابراهیم بن اسماعیل دیباج هستند و از طرف مادر اولاد حضرت امام حسین علیه السلام می باشند. در سن پنج سالگی مادرشان و در سن نه سالگی پدرشان بدرود حیات می گویند و از آنها اولادی جز ایشان و برادر کوچکتر از ایشان بنام سید محمد حسن کسی دیگر باقی نمانده بود.
وصی مرحوم پدر برای آنها یک خادم و یک خادمه معیّن کرد تا اینکه این دو کودک رشد و تعلیمات ابتدائیه را به پایان رسانده و دروس مقدماتی و سطوح را نیز به پایان بردند و در سنه ۱۳۴۴ق به نجف اشرف عزیمت نمودند
اساتید
سیر و سلوک
علّامه، معارف الهى، اخلاق و فقه الحديث را نزد عارف عالى قدر مرحوم آيةالحقّ حاج ميرزا على آقا قاضى- قدّس اللَّه تربته الزكيّه- آموخته و در سير و سلوك و مجاهدات نفسانى و رياضت‌هاى شرعى زير نظر و تعليم و تربيت آن استاد كامل بوده‌اند.
مرحوم قاضى از بنى‌اعمام ايشان، در نجف اشرف به تربيت شاگردان و وارستگان و شوريدگان جمال الهى و مشتاقان لقاى حضرت احديّت، مشغول و در آن خطّه، عالِم وحيد و يگانه در اين فنّ بوده‌اند؛ به طورى كه ايشان نام استاد را فقط بر او اطلاق مى‌كردند؛ و هر وقت استاد به طور اطلاق مى‌گفتند مراد مرحوم قاضى بود؛ گويا در مقابل مرحوم قاضى؛ تمام اساتيد ديگر با وجود آن مقام و عظمت علمى، كوچك جلوه مى‌كردند. در مجالس عمومى اگر سخن از اساتيد ايشان به ميان مى‌آمد، از فرط احترام نام قاضى را نمى‌بردند و او را همرديف ساير اساتيد نمى‌شمردند؛ همچنان كه در مقاله مختصر و كوتاهى به قلم خود ايشان نامى از مرحوم قاضى در رديف اساتيد به چشم نمى‌خورد.
بازگشت به تبریز
هجرت به قم
تدریس فلسفه
آثار
- ۱. اصول فلسفه و روش رئاليسم که با توضیحات مرحوم شهید مطهری در شش جلد به چاپ رسیده است.[۱]
- ۲. بدایة الحکمة (دورۀ آموزش مقدماتی فلسفه به ترتیب منظومۀ حاج ملاهادی سبزواری)
- ۳. نهایة الحکمة (دورۀ آموزش متوسطۀ فلسفه به ترتیب اسفار اربعۀ صدرالمتألّهین)
- ۴. الميزان في تفسير القرآن در بیست جلد
- ۵. حاشیه بر کفایةالأصول آخوند خراسانی
- ۶. حاشیه بر مجلدات آغازین بحارالأنوار مرحوم مجلسی که متأسفانه با تلاش جاهلانۀ مخالفین عرفان و حکمت ناتمام ماند.
- ۷. حاشیه بر اسفار اربعۀ صدرالمتألّهین
- ۸. مجموعه مقالات ایشان با نام بررسی‌های اسلامی در دو جلد
- ۹. مجموعه رسائل شامل: الف. رساله‌ای در اثبات واجب الوجود ب. رساله‌ای دربارۀ توحید ج. علي و فلسفه الهي
- ۱۰. شیعه در اسلام
- ۱۱. شیعه: مجموعه مذاکرات با پرفسور هانری کربن
- ۱۲. قرآن در اسلام
تفسیر المیزان
شاگردان
رحلت
حالات علامه در چندین سال آخر عمر بسیار عجیب بوده است. پیوسته متفکّر و درهم رفته و جمع شده به نظر می‌رسیده‌اند و مراقبۀ ایشان شدید شده بود و کمتر تنازل می‌نمودند و تقریباً در سال آخر عمر غالباً خواب و خلسه غلبه داشت.[۲] حال ایشان روز به روز سخت‌تر شد تا ایشان را در قم به بیمارستان انتقال دادند و قریب یک هفته در آن‌جا بستری می‌شوند و در دو روز آخر کاملاً بیهوش بودند تا صبح یکشنبه ۱۸ محرم‌الحرام ۱۴۰۲ق [: ۲۵ آبان ۱۳۶۰ ش] سه‌ساعت به ظهر مانده به سرای ابدی انتقال و لباس کهنه تن را خلع و به خلعت حیات جاودانی مخلّع گشتند و در ۱۹ محرم تشییع و در بالاسر حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) دفن شدند.
علامه طباطبایی از نگاه دیگران
علامه حسینی طهرانی
علامه طهرانی که از اولین شاگردان علمی و سلوکی علامه طباطبایی بوده اند، در زمان حيات استاد غالباً تعبيرشان اين بود: «حضرت استاد گرامى ما علّامه طباطبائى روحى فداه [۳]» و گاه نيز: «فخر المفسّرين و سند المحققّين استاد گرامى ما حضرت علّامه سيّد محمّد حسين طباطبائى أمدّ اللهُ ظِلالَه الشّارفة [۴]»
پس از رحلت استاد نيز از ایشان با تعابير بلندى یاد می‌کردند برای نمونه در کتاب الله شناسی که آخرین اثر معظم‌له است و سالها پس از وفات علامه طباطبایی نگاشته شده می فرمایند:
حضرت استادنا الأكرم آية الحقّ و العرفان و سند العلم و الإيقان آية الله علّامه طباطبائى تَغمّدهُ الله بأعلى رضوانِه و رَفع درجتَه بما لا يُدرِك به عقلُ بشرٍ و لا مَلكٍ و لا جنٍّ و لا أحدٍ سوى ذاته الأقدس ...[۵]»
«... استاد عاليقدر فقيدمان علّامه دوران و حكيم زمان عالم بالله و بأمر الله و عارف كامل، جامع معقول و منقول آيت عظماى الهى علّامه حاج سيّد محمّد حسين طباطبائى تبريزى أرواحنا لترابِ مَرقدِه الفدآء ... [۶]»
«... يگانه حكيم و فقيه و مفسّر و اهل حديث و خبر و درايت، استاد ارجمندمان آيت مطلق حق در عصر، و شايد تا مدّتى بعد در أعصار آينده: علّامه آية الله حاج سيّد محمّد حسين طباطبائى أعلى الله مقامه الشّريف كه به اعتراف مخالف و مؤالف، دوست و دشمن، داراى فكرى عميق و مغزى بيدار، و حامى‌اى فريد براى اسلام و تشيّع بود ... [۷]»
پیوندهای مرتبط
- زندگی‌نامه خودنوشت علامه طباطبایی
- شرح احوال علامه طباطبایی به قلم علامه آیةالله حسن زاده
- حدیث‌شناسی علامه مجلسی و علامه طباطبائی با تامل در دو حاشیه بر بحار الانوار
پانویس
۱. این اثر به صورت یک مجلد و به عنوان جلد ششم مجموعه آثار شهید مطهری، نیز به چاپ رسیده است.
۲. علامه آیةالله حسینی طهرانی، مهرتابان، ص ۱۲۹ به بعد
۳. مقدّمه «رساله لبّ اللباب» ص ۱۸.
۴. همان، ص ۱۶.
۵. الله‌شناسی، ج ۱، ص ۲۳۸.
۶. الله‌شناسی، ج ۲، ص ۲۷۴.
۷. الله‌شناسی، ج ۳، ص ۲۸۵.
- آیةالله العظمی علامه سید محمدحسین طباطبائی تبریزی (عنوان اصلی)
- علامه طباطبایی
- علامه طباطبائی
- سید محمد حسین طباطبائی
- علامه سید محمد حسین طباطبایی
